I. Amaç

Tiroit sintigrafisi endikasyonlarının belirlenmesi, uygulanması, yorumlanması ve raporunun hazırlanmasında nükleer tıp çalışanlarına yardımcı olmaktır.

II. Genel Bilgi ve Tanımlar

Tiroit sintigrafisi; tiroit dokusunun varlığı, büyüklüğü, şekli, yeri ve fonksiyonunun değerlendirilmesi için kullanılır.

III. Genel Endikasyonlar

•    Nodüler veya diffüz guatr (1).
•    Ektopik tiroit dokusu (2).
•    Retrosternal guatr (1,2,3).
•    Agenezi, hemiagenezi (1, 2).
•    Cerrahi sonrası bakiye tiroit dokusunun değerlendirilmesi.
•    Boyun ve üst mediasten kitlelerinin incelenmesi (1).
•    Tiroit nodüllerinin fonksiyonel durumunun değerlendirilmesi (1,2,3).
•    Tirotoksikoz ayırıcı tanısı (diffüz veya nodüler toksik guatr, tiroidit ve ekzojen tiroit hormon alımı) (1,2,3).
•    Tiroidit tanı ve takibi (2,3).
•    Hipotiroidi (doğumsal veya edinsel) (2).
•    T-3 supresyon testi sırasında (2).

IV. Uygulama Yöntemi

A. Hasta Hazırlığı

•    Gebelik sorgulanır (kontrendikedir) (1).
•    Tiroit bezinde aktivite tutulumunu etkileyen ilaçları kullanıp kullanmadığı sorulur. Bu ilaçların, test öncesi uygun sürelerde kesilmesi gereklidir.
•    Tc-99m perteknetat tiroit sintigrafisinde diyet kısıtlaması yoktur. I-131 ve I-123 tiroit sintigrafisinde ise, düşük iyotlu diyet uygulanır. Ayrıca, emilimin etkilenmemesi için radyoiyot alımından 3-4 saat önce ve 1 saat sonra katı gıda yenmemesi gerektiği, su içebileceği söylenir (3).
•    Sintigrafik inceleme, mutlaka biyopsi uygulamasından önce yapılmalıdır. Eğer biyopsi yapılmışsa, yara iyileşmesi süresince (1-2 hafta) beklenmelidir.
•    T-3 supresyon testinde, tiroit sintigrafisi çekimi, 7-10 gün süre ile 3-4 x25 µg Tri-iodotironinin p.o. alımından sonraki gün yapılır (2).

B. Görüntüleme Öncesi Faydalı Bilgiler

•    Tiroit palpasyonu ve fizik bakı bulguları.
•    İlgili laboratuvar bulgularının sonuçları.
•    Ultrasonografi ve yapılan diğer tiroit görüntüleme tetkikleri.
•    Tiroit uptake testi.

C. Önlemler

Hasta emzirme durumundaysa ve tetkiki yaptırmak zorunda kalırsa, tetkik sonrası belli bir süre emzirmemesi önerilir. Uygun görülen süreler, Tablo 1’de belirtilmiştir.

D. Radyonüklit

1. Rutin tiroit sintigrafisinde, Tc-99m perteknetat kullanılır. Retrosternal guatrda ve diskordan nodül kuşkusunda ise, I-131 veya I-123 kullanılmalıdır (3).

2. Tc-99m perteknetat intravenöz uygulanır. Ancak, çok küçük bebeklerde ağızdan verilebilir. I-131 ve I-123’ün sıvı veya kapsül şeklinde p.o. preparatları vardır.

E. Görüntüleme

1. Teknik Donanım

Tek delikli kolimatörün rezolüsyonu, paralel delikli kolimatöre göre daha üstün olduğundan, rutin tiroit sintigrafisi çekimlerinde tek delikli kolimatör tercih edilir. Çekimler, kullanılan radyonüklidin foton enerjisine göre ayarlı, 3-6 mm’lik tek delikli kolimatör takılı gama kamera ile %20 pencere aralığında yapılır (6).

2. Hastanın Pozisyonu

Sırt üstü yatış pozisyonunda, başın arkaya doğru atılıp, boynun gerilmesi ve omuzların altına yerleştirilen bir yastıkla sabit destek sağlanır. Tercihen veya hasta sırt üstü yatamazsa, görüntüler oturarak da alınabilir. Ayrıca, tiroit kartilajı ve sternal çentik, gerekirse ektopik tiroit dokusu ve nodüller, nokta kaynak ile işaretlenerek, ikinci bir görüntü daha alınmalıdır (1).

Çekim sırasında, hastanın boyun bölgesindeki metalik cisimleri çıkarması ve hareket etmemesi istenilir.

3. Görüntüleme Parametreleri

Tc-99m perteknetat kullanıldığı zaman, görüntüleme intravenöz enjeksiyon sonrası 15-30 dakikalık süre içerisinde yapılır. I-131’in p.o. alımından 24 saat sonra, I-123’de ise 4-24 saat arasında görüntüleri elde edilir (1).

Tek delikli kolimatör ile anterior pozisyonda, her üç radyonüklit için de 200,000 sayımlık görüntü alınır (6). Anterior görüntülerde, submandibuler bezler ve sternal çentik görüntü alanına girmelidir. Paralel delikli kolimatör kullanıldığında, görüntü alanı ve cihaza bağlı olarak, uygun büyüme faktörü kullanılır. Ayrıca, lenfadenopati gibi tiroide yakın lezyonlar, tiroidin önünde veya arkasındaki küçük boyutlu lezyonlar için 30°-45° açıda veya her iki tiroit lobunun ayrı ayrı görülebileceği açıda görüntü alınır. Gerekirse, lateral görüntü de alınabilir. Pozisyonların sağ/sol/lateral/anterior oblik yönleri, görüntü üzerinde belirtilmelidir.

Tiroit bölgesinde tiroit dokusu izlenmiyorsa, ektopik tiroit dokusunun araştırılması için, çekim alanı mutlaka dil kökü ve sublingual alanları gösterecek şekilde ağız bölgesini içermeli ve lateral görüntüler alınmalıdır.

T-3 supresyon testinde, “Hasta hazırlığı” bölümünde belirtilen süre ve dozda T-3 uygulamasından sonra çekilen sintigrafi, daha önceki sintigrafi ile karşılaştırmalı değerlendirilir.

4. Girişimler

Farinks ve özofagusda, tükürük ile atılan aktivitenin temizlenmesi için, hastaya su içirilir (1).

5. İşlemleme Süreci

Tiroit sintigrafisi görüntülerinde spesifik bir işlemleme süreci olmayıp, değerlendirme genellikle görsel yapılır (1).

V. Yorum ve Raporun Hazırlanması

 Raporda hastanın kimlik bilgileri, çekim tarihi, kolimatör cinsi, pozisyonlar, kullanılan radyonüklidin adı, aktivite miktarı ve uygulanma şekli ile görüntüleme arasındaki süre belirtilir.

Tiroit bezinin yeri, büyüklüğü, radyonüklidin tutulumu ve dağılımı, tükürük bezi ve zemin aktivitenin durumuna göre tiroidin uptake durumu saptanır. Herhangi bir nodül palpe ediliyorsa hipoaktif, hiperaktif veya normoaktif olduğu değerlendirilir. Tiroit dışı aktivite tutulumu varsa (piramidal lob, tiroglossal kanal vb.) belirlenir.

VI. Kalite Kontrol

Gama kamera ve görüntülemenin kalite kontrolü hakkında, TNTD’nin Kalite Kontrol, Enstrümantasyon ve Radyasyon Güvenliği Komitesi Yönergesi’nde ayrıntılı bilgi verilmiştir.

VII. Hata Nedenleri

• Özofageal aktivite (1,3).
• Metalik cisimler.
• İnvaziv girişimler (İİAB, postoperatif değişiklikler vb.).
• Hastanın hareket etmesi.
• Tiroit sintigrafisinden önce, araştırılan lezyonun görünmesini önleyecek şekilde, diğer bir radyofarmasötiğin uygulanması (1).
• Ekzojen iyot veya tiroit hormon alımı (1,2,3)
• 0,5 cm’den küçük lezyonlar (2).
• Kontaminasyon (1).
• Timus aktivite tutulumu, timoma (2).
• Paratiroit lezyonları.
• Asimetrik tükürük bezi aktivite tutulumu (2).
• Lenf nodu aktivite tutulumu (2).
• Trakeostomi.
• Zenker divertikülü (2).